«Τι κάνανε οι άλλοι, τι κάναμε εμείς για να ξεπεραστεί ο εφιάλτης αυτών που επέζησαν; Γιατί ο εφιάλτης επιζεί; Γιατί να επιζεί γόνιμη η μήτρα που γεννά τον εφιάλτη του Λάγκερ;»
(11-13 Ιανουαρίου 1998), Σάββας Μιχαήλ, «Μορφές του Μεσσιανικού», (σελ.98),«Εκδόσεις ΑΓΡΑ – Αποτελεί μέρος ενός εκ των κεφαλαίων του εν λόγω βιβλίου με τίτλο “Η αντι-ανθρωπολογία του Άουσβιτς (Διαβάζοντας το Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος του Πρίμο Λέβι)” – ( Εκφωνήθηκε στη Στοά του Βιβλίου, για την παρουσίαση του βιβλίου του Primo Levi “Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος” (μετάφραση Χαράς Σαρλικιώτη, Εκδόσεις Άγρα, 1997) στις 13 Ιανουαρίου 1998.)
27η Ιανουαρίου, Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος. Κοσμικό πεδίο εξωστρέφειας μιας βαρυσήμαντης μνημονικής επετείου, αλλά και ευκαιρία ανάδειξης κοινωνικοπολιτικών ερωτημάτων στη συνείδησή μου.
Οι αγωνιώδεις φωνές για την άνοδο της ακροδεξιάς και του αντισημιτισμού στην Ευρώπη θα ακουστούν για ακόμη μια φορά και ακόμη πιο έντονα, όπως και η ηχηρή πρόθεση της διεθνούς κοινότητας και της εκάστοτε πολιτείας να απομακρύνει τον νεοναζισμό και τη βία από όπου κι αν προέρχεται.
Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η κρατική πρωτοβουλία αποκλεισμού των φασιστών, έστω και «δια της βίας» μέσω της προφυλάκισής τους (1), στην Ελλάδα είναι γεγονός . Κανείς όμως δεν αμφισβητεί επίσης, ότι η ακροδεξιά και ο φασισμός παραμένει ένα επίκαιρο βαθύτατο πολιτικό ζήτημα. Μια διττότητα αντιλαμβάνομαι εδώ, που πυροδοτεί αδιάκοπα ερωτήματα στο μυαλό μου.
Γιατί έχει σημασία η διατήρηση της μνήμης; Είναι ο κίνδυνος της λήθης, της αμφισβήτησης και άρνησής της, η αιτία; Η ενδυνάμωση ρατσιστικών τάσεων και αντισημιτισμού; Εθνικιστικής βίας; Αντισιωνισμού, κρινόμενου ως κρυφού αντισημιτισμού; Τα στερεοτυπικά ιδεώδη; Γιατί και πώς γεννιούνται; Αποσπασματικά, ως παρθενογένεση; Ποια πολιτική αναγκαιότητα τα τροφοδοτεί, προκαλώντας ταυτόχρονα τη διαρκή αγωνία για να μείνει η μνήμη ζωντανή, ορθώνοντας το ανάστημά της απέναντί τους; Ποια μνήμη και ποια διδαχή της;
Μνημονεύω και τιμώ τα «Θύματα», με τον έντονο συναισθηματισμό, που δικαιολογημένα προκαλείται και κάθεται στο στομάχι. Αρκεί όμως μεμονωμένα η εμπειρία του «στομαχόπονου» για να συναισθανθώ και να υπερασπιστώ επάξια, ως πολίτης του κόσμου το «Ποτέ Ξανά»;
Έχω ξεκαθαρίσει επί της αρχής, τι σημαίνει φασισμός; Αν θέλω να διατηρώ το δικαίωμά μου στο «Ποτέ Ξανά», στο «Θα νικήσουμε το Ρατσισμό, Μαζί», αν θέλω να μην αμαυρώνεται η ατομική και συλλογική μνήμη, αν θέλω να διακρίνω τις απόκρυφές του τάσεις, ώστε να αποτρέψω κάθε απειλή του σήμερα και για αύριο, δεν είναι προαπαιτούμενο να ξεκαθαρίσω τη θολή εικόνα που μου αναπαράγεται για το τι σημαίνει;
Βλέπω πρόσφατες διαδικτυακές αναρτήσεις του τύπου «αν έβγαζε οποιαδήποτε από τις φωτογραφίες του φόντου ο Ξηρός (2) και έβαζε στη θέση της του Χίτλερ, θα ήταν το ίδιο». Είναι λόγος προόδου ή φαύλος κύκλος η ρητορική, ότι η προπαγάνδα της «ανέκαθεν ποινικοποιημένης ακροαριστερής τρομοκρατίας» προσφέρει το δικαίωμα να την εξισώνω με τον «εδώ και δεκαετίες νομιμοποιημένο ακροδεξιό νεοναζισμό»; Ποια πολιτική συντηρεί τη ρητορική αυτή στην επικαιρότητα κατ΄επανάληψη, όχι με την έννοια ότι τα άκρα δεν υπάρχουν, αλλά με την έννοια ότι εξισώνονται; Μπορεί να κάνω λάθος, μπορεί και όχι. Είναι λάθος όμως να εκρήγνυμαι συνειδησιακά; Είναι λάθος να θεωρώ ότι αποτελεί στερεοτυπική έως και αποπροσανατολιστική απλούστευση, που αμαυρώνει τη μνήμη των προγόνων μου, θύματα και επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος και κάθε άλλου γενοκτονικού γεγονότος; Που ακόμη δεν κατάφεραν να αποβάλλουν την αγωνία ή αυτοκτόνησαν; Δεν έχω χρέος, να αφομοιώσω με διαύγεια το μήνυμά τους, της οδυνηρής έκκλησης, τώρα στη δύση της ζωής τους, για τη μοναδικότητα και πολυπλοκότητα του ιστορικού γεγονότος που βίωσαν, ώστε να μην αποτελέσει «Ποτέ Ξανά» απειλή για τα παιδιά τους; Για το τι σημαίνει φυλετισμός και «καθαρτικός» ολοκληρωτισμός, εντός ενός οργανωμένου πολιτικού συστήματος; Τι αλήθεια φοβάμαι περισσότερο σήμερα από τα θέματα που απασχόλησαν στην επικαιρότητα; Τη νομιμοποιημένη προτροπή ενός ευνομούμενου κράτους για μαζική εξόντωση ζώων από τους πολίτες του και την «πανηγυρική» εφαρμογή της; Τη θεσμική πρωτοβουλία για απαγόρευση θρησκευτικών εθίμων που αποδεδειγμένα δεν θίγουν τη σωματική ακεραιότητα; Τη βίαιη αντιμετώπιση έως και θανάτωση ανθρώπων που δεν ανήκουν στο ίδιο έθνος από τους εθνοφρουρούς των συνόρων του; Η΄ την τρομοκρατία;
Μνημονεύω και τιμώ όχι μόνο τα «Θύματα» αλλά και τους «Ήρωες», ανθρώπους απλούς, καθημερινούς, με σθένος ψυχής, όσο τους το εξασφάλιζε κι η τύχη, να βρεθούν σε κατάσταση αφύπνισης, εγρήγορσης και αντίδρασης, ακόμη κι αν χάθηκαν. Δεν ήταν Υπ-άνθρωποι, ούτε Υπερ-άνθρωποι, προσπάθησαν, μόνο για να σώσουν τον άνθρωπο γύρω τους και μέσα τους. Αν λέω ότι σήμερα δεν υπάρχει ιδεολογία, παρά μόνο συμφέρον, τι διαφοροποιεί το σήμερα από το χθες; Η΄ τίποτα δεν διαφοροποιείται;
Εντός ποιας «ιδεολογίας», ως κοινωνικοπολιτική στάση, δικαίωμα και υποχρέωση, αξίζει να ισχυροποιηθούν, τα υπολείμματα ιδανικών και αρετών; Για να προλάβουν, ως αντίσταση, στον αντίποδα κάθε ανήθικου «συμφέροντος», ρατσιστικού, μισαλλόδοξου, ομοφοβικού, και κάθε στερεοτυπικού ισοπεδωτικού δογματισμού;
Βλέπω σημάδια εκμηδενισμού; Αν ναι, ποια δυναμική ωθεί ή έχει ήδη ωθήσει την ατομική κρίση στο έσχατο σημείο να εκμηδενίζει και να εκμηδενίζεται; Είναι πρακτικός ρεαλισμός, συνήθεια ή ματαιότητα; Τι κινδύνους μπορεί να συνεπάγεται; Αξίζει να προσπαθήσω, συνειδητοποιώντας την πιθανή πηγή βλάβης; Προσθέτοντας αξία με αξίες, για ένα ιδεατό γνήσιο, κοινής ωφέλειας συμφέρον, που θα δύναται, γιατί θα είναι άξιο, να προασπίσει την ισότητα στην ετερότητα;
Αν έχει σημασία, τα διλήμματά μου μπορώ να τα ζυγίσω με τη διάθεση να προσεγγίσω κατά το δυνατόν τη γνώση, συνυφασμένη με την κοινωνικοπολιτική εμπειρία. Ίσως και λίγο έξω από το πλέγμα που περιορίζει το περιεχόμενο, στη παραδοσιακή πίστη, πολιτική πεποίθηση, ταυτότητα και καταγωγή ή σε μία μόνο επιστήμη. Ας αναζητήσω στο λόγο αυτών που επιστημονικά, λογοτεχνικά ή και καλλιτεχνικά τον κατέχουν. Και ας αναρωτηθώ ποιος είναι ο δικός μου καθημερινός λόγος, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα «λόγια δεν είναι φτώχια». Μπορεί να αποτελούν και απαρχή ρατσισμού, ενίοτε.
Πυροδοτούνται και αποφάσεις. Πρέπει να κατακτήσω το δικαίωμα στο «Ποτέ Ξανά» και στο «Θα νικήσουμε το Ρατσισμό, Μαζί». Γι΄αυτό θα αναζητήσω για να αναγνωρίσω τα λάθη μου και να τα διορθώσω. Απλώς, απλούστατα, για ν’ αποκτήσω τη ταυτότητα του αλληλέγγυου και δίκαιου Πολίτη, αξιοπρεπούς λειτουργού στη μικρο-κοινωνία μου με ένδειξη σεβασμού στο «διαφορετικό», εναρμονισμένη με τη «διαφορετική» εβραϊκή μου ταυτότητα (με τη μοναδικότητα του Ολοκαυτώματος και του μηνύματός της ως αναπόσπαστο κομμάτι της), αλλά επιτέλους και την κατ’ ουσίαν αφομοίωσή της. Δίχως δογματισμούς, καθωσπρεπισμούς και νοθείες.
Η τύχη με φέρνει μπροστά σε ερωτήματα ενός δοκιμίου. Κατά την άποψή μου, έχουν αξία. Η αξία τους δεν έγκειται τόσο στο βεληνεκές του στοχαστή, όσο στη διαχρονικότητα του περιεχομένου, που παραμένει επίκαιρο και γι΄αυτό το μοιράζομαι.
Φαύλος κύκλος ή προβληματισμός προόδου; Θυμάμαι; Προβληματίζομαι; Τιμώ; Πράττω;
Εύχομαι να μου αξίζει κάποτε η στιγμή, η διαχρονικότητά του να έχει φθίνει τόσο, όσο να έχει κλειστεί πια στο «χρονοντούλαπο της ιστορίας».
- 25/1/2014
- Στις 22/1/2014, ο Σάββας Ξηρός κάνει δηλώσεις μέσα από την φυλακή στην οποία κρατείται, τόσο σε έντυπα όσο και τηλεοπτικά μέσα, σχετικά με την τρομοκρατική οργάνωση της 17Ν.
Το παραπάνω κείμενο, δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Ι.Κ.Αθηνών, Άλεφ, Τεύχος 53, Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου 2014.
